Sosnowe bory chrobotkowe (Cladonia - Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano - Pinetum) to siedlisko przyrodnicze uznane za unikatowe w skali europejskiej. Wzbudza zainteresowanie ze względu na warstwę runa bogatą w gatunki porostów z rodziny chrobotkowatych (Cladoniacea), która wykształca się na suchym i ubogim podłożu glebowym.

Na właściwie zachowanym siedlisku może występować nawet  kilkadziesiąt gatunków porostów naziemnych, a ich plechy mogą w całości pokrywać dno drzewostanu. 

Wyniki monitoringu przyrodniczego jednak alarmują… Opisana powyżej postać sosnowego boru chrobotkowego z upływem czasu staje się coraz rzadszym zjawiskiem.

By zrozumieć przyczyny zaniku tego siedliska warto poznać procesy zachodzące w przyrodzie, w szczególności proces sukcesji ekologicznej… Występuje on, gdy gatunki o mniejszych wymaganiach ekologicznych, np. chrobotki przygotowują środowisko dla gatunków o większych wymaganiach, tj. mchów, czy roślin zielnych, a następnie są przez nie wypierane. 

Dawniej, sukcesja ekosystemu leśnego była hamowana przez ludność zamieszkującą nieurodzajne ziemie kurpiowskie, która zbierając gałęzie na opał i mchy do izolacji domów, stwarzała dogodne warunki do rozwoju runa chrobotkowego.

Dzisiaj, gdy glebę naszych lasów użyźniają nie tylko związki uwalniane z rozkładającego się martwego drewna (części wierzchołkowych drzew, konarów, gałęzi, leżaniny), ale również związki azotu opadające z powietrza – procesy sukcesyjne nabierają tempa… a my mamy do czynienia z istotnym spadkiem liczby stanowisk sosnowego boru chrobotkowego.

W celu zachowania siedliska sosnowego boru chrobotkowego (91T0) na terenie Puszczy Kurpiowskiej, Nadleśnictwo Myszyniec prowadzi czynną ochronę jego stanowisk.

Pozytywne efekty ochrony są osiągane poprzez stosowanie intensywnych cięć pielęgnacyjnych rozluźniających zwarcie drzewostanu, przy całkowitym zagospodarowaniu pozyskanego drewna.

Pozostałości po przeprowadzonych cięciach pielęgnacyjnych (czuby, konary, gałęzie) oraz martwe drewno powstałe w nadmiarze w wyniku działania czynników naturalnych są usuwane w ramach ogólnopolskiego projektu pn. „Kompleksowy projekt ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe”.

Działania na rzecz ochrony siedliska sosnowy bór chrobotkowy (91T0), od 2018 roku przeprowadzono na powierzchni 290 ha (220 ha w 2018 r., 70 ha w 2019 r.).

Projekt będzie kontynuowany w latach 2020-2023.

Ze względu na strategię rozwoju chrobotków, które rozmnażają się przez fragmenty plech, wydeptywanie ich płatów w trakcie realizacji prac też może mieć wpływ na rezultaty prowadzonej ochrony.

Oczekiwane efekty działań ochronnych uzyskaliśmy już w pierwszym roku po wykonanych działaniach.

Przykładowy widok drzewostanu w fazie młodnika po wykonanym zabiegu pielęgnacyjnym

(2018 rok)

Przykładowy widok drzewostanu w fazie młodnika po wykonanym działaniu ochronnym polegającym na uprzątaniu martwego drewna (2019 rok)

Nadleśnictwo prowadząc czynną ochronę siedliska sosnowy bór chrobotkowy (91T0) wypełnia zapisy planu zadań ochronnych ustanowionego dla obszaru Natura 2000 Bory Chrobotkowe Karaska PLH140047.

Przedsięwzięcie jest finansowane ze środków Skarbu Państwa PGL LP Nadleśnictwa Myszyniec oraz Funduszu Europejskiego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, działania 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna.