W naszym nadleśnictwie jak co roku ma miejsce intensywny zbiór dojrzałych szyszek sosny zwyczajnej – naszego głównego gatunku lasotwórczego. Każdego roku taka akcja ma miejsce w okresie zimowym kiedy szyszki są szczelnie zamknięte, nie pozwalając rozwiniętym w ich wnętrzu nasionom na wydostanie się.

O mechanizmie wydobywania się nasion z szyszek pisaliśmy w artykule pt. „Sosna spada z nieba”:

https://myszyniec.olsztyn.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/sosna

Gromadzenie zapasu nasion, który ma wystarczyć nam na kilka lat jest strategią na przetrwanie lat nieurodzaju. Ale skąd ten nieurodzaj? I jak można przyrodzie pomóc?

Otóż wiedza leśników opiera się na wieloletnim doświadczeniu zdobywanym przez nic innego jak baczne obserwowanie procesów zachodzących w przyrodzie. Umiejętna obserwacja pozwala na wysnucie wniosków ułatwiające w pewnym sensie ich naśladowanie.

Ponieważ powierzono nam dbanie o zasoby leśne, jednym naszych obowiązków jest utrzymanie trwałości lasów poprzez stymulowanie naturalnego procesu przemiany pokoleń drzewostanów. Jednym z takich działań jest odnawianie powierzchni leśnej. Już niedługo w rozpocznie się kampania odnowieniowo-zalesieniowa podczas której sadzimy nowe lasy gotowym materiałem sadzeniowym pobranym ze szkółki. A do tego wszystkiego potrzebne są nasiona.

W ostatnich latach obserwujemy obniżone obradzanie drzewostanów co powoduje zmniejszenie możliwości zbioru szyszek. Jedną z przyczyn takiego stanu są ekstremalnie upalne i suche lata, zmiany stosunków wodnych, które ograniczają owocowanie – na te czynniki wpływu nie mamy. Po roku obfitego urodzaju drzewo również potrzebuje przerwy, aby zgromadzić materiał zapasowy niezbędny do wydania owoców. Im większe owoce, tak jak w przypadku dębu czy buka tych zapasów trzeba więcej, a drzewa te owocują rzadziej.

Coś za coś! Naukowcy stwierdzili, że w roku obfitego urodzaju nasion obserwuje się mniejszy przyrost drzewa na grubość (węższy roczny słój). Okazuje się, że w latach obfitego urodzaju drzewa wykorzystują od 2 do 4 razy więcej składników troficznych niż potrzeba na uformowanie słoja przyrostu rocznego.

Bez względu jednak na skutki obserwowanych zmian klimatycznych podejmujemy szereg działań sprzyjających owocowaniu, oraz zebraniu potrzebnej ilości nasion.

Wiadomym jest, że drzewa obficiej rodzą rosnąc na obrzeżach drzewostanu. Spowodowane jest to większym dostępem światła dochodzących do drzew na skraju. Równie obficie owocują drzewa górujące, których korony tworzą sklepienie drzewostanu, kontaktując się ze Słońcem najintensywniej.

Równy dostęp do światła dla drzew konkurujących ze sobą o ten cenny składnik przyrody zapewniają cięcia pielęgnacyjne prowadzone w drzewostanach młodszych generacji. Popierając drzewa najlepszej jakości poprzez eliminację drzew o niższym potencjale , które jednak konkurują z pozostałymi jest kluczowym elementem wspierania procesów przyrodniczych.

Występowanie obfitego urodzaju u:

Sosny co 3 – 5 lat

Brzozy co 2 – 3 lata

Olszy co 2 – 3 lata

Dębu co 3 – 8 lat

Buka co  6 – 10 lat

Klonu co 1 – 2 lata

Różnorodność form nasiennych w naszych lasach jest zdumiewająca.

Budowa, właściwości biologiczne drzew i sposób rozsiewania nasion jest zagadnieniem na osobny artykuł.